😷 भारतरत्न पुरस्कार

                      🙏  भारतरत्न  🙏

   

               🔴🔴भारतरत्न🔴🔴

          'भारतरत्न' हा आपल्या देशातील आणि आपल्या देशाकडून दिला जाणारा 'सर्वोच्च नागरिक पुरस्कार' आहे.

भारतरत्न देण्याची परंपरा देशाचे पहिले राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी 2 जानेवारी 1954 रोजी सुरू केली. साहित्य, कला, विज्ञान आणि सामाजिक क्षेत्रातील एखाद्या व्यक्तीच्या विशिष्ट योगदानाबद्दल सुरुवातीला हा सन्मान देण्यात आला. नंतर कोणत्याही क्षेत्रात देशासाठी दिलेल्या योगदानामुळे भारतरत्न दिले जाऊ लागले. हा सन्मान भारतातील कोणत्याही नागरिकाला त्यांची जात, धर्म, व्यवसाय किंवा लिंग विचारात न घेता दिला जाऊ शकतो.

        दरवर्षी तीन लोकांना हा सन्मान देण्यात येतो.तथापि, दरवर्षी हा सन्मान दिला जाणे आवश्यक नाही. सुरुवातीला मरणोत्तर भारतरत्न देण्याची कोणतीही तरतूद नव्हती. नंतर या तरतुदीचाही समावेश करण्यात आला.

👉 🎯 भारतरत्न कसा दिला जातो.----

        ज्या व्यक्तींना भारतरत्न द्यायचे आहे त्यांची नावे  भारताचे पंतप्रधान राष्ट्रपतींकडे पाठवतात. भारतरत्न देण्याचा अंतिम निर्णय राष्ट्रपती घेतात.

👉🎯  भारतरत्नची रचना बदलली.....

    

       कालांतराने भारतरत्नच्या डिझाइनमध्येही बदल करण्यात आले आहेत. सुरुवातीला हे 35 मिमीचे गोलाकार सुवर्ण पदक असायचे. ज्यात समोर सूर्याचे चित्र होते त्याच दिशेला वर भारत रत्न लिहिलेले होते आणि खाली फुलांचा हार बनविला होता. सत्यमेव जयते हे पदकाच्या मागील बाजूस लिहिले जायचे.

           सध्याचे भारतरत्नचे पदक पश्चिम बंगालच्या अलीपूरमध्ये बनविले जाते. हे पिंपळच्या पानाच्या आकाराचे असते. हे तांब्यापासून बनविले जाते आणि यामध्ये प्लॅटिनमपासून बनवलेल्या सूर्याचे चित्र असते आणि त्याखाली भारतरत्न हे नाव चांदीने लिहिले जाते. हे पांढर्‍या धाग्याने गळ्याभोवती परिधान केले जाते.

👉🎯 परदेशी लोकांनाही भारतरत्नही मिळाला आहे.

         इतिहासात असेही अनेक प्रसंग आले आहेत की जेव्हा परदेशी व्यक्तीला भारतरत्न देण्यात आले.स्वातंत्र्यसैनिक खान अब्दुल गफ्फर खान, जे नंतर पाकिस्तानात गेले , त्यांना भारतरत्न पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.1987 मध्ये हा सन्मान मिळवणारे ते पहिले परदेशी नागरिक होते. दक्षिण आफ्रिकेचे पहिले काळे राष्ट्रपती असलेले नेल्सन मंडेला यांनाही त्यांच्या मानवतावादी कार्याबद्दल हा मान मिळाला आहे.1990 मध्ये त्यांना हा सन्मान देण्यात आला होता. 

        1980 मध्ये मदर टेरेसा यांना भारतरत्न पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. हा मान मिळविणाऱ्या त्या पहिल्या तटस्थ नागरिक होत्या.

       2019 पर्यंत 48 महान व्यक्तींना भारतरत्न मिळाला आहे. त्यापैकी 14 जणांना मरणोत्तर हा पुरस्कार देण्यात आला. लाल बहादूर शास्त्री हे मरणोत्तर  पुरस्कार मिळवणारे पहिले व्यक्ती होते.

          सचिन तेंडुलकर हे पहिला भारतरत्न मिळालेले खेळाडू आहेत. भारतरत्न मिळविणारे ते आतापर्यंतचे सर्वात तरुण व्यक्ती आहेत.

👉🎯 अनेकदा वादात घेरलेला सन्मान...

         

            भारतरत्नवरून अनेक वाद झाले आहेत. अनेक वेळा सन्मानही देण्यात आला नाही. 1977 ते 1980  आणि पुन्हा 1992 ते 1995 या काळात भारतरत्नवर बंदी घालण्यात आली होती. 1977 मध्ये आणीबाणीच्या वेळी सर्व प्रकारच्या सन्मानावर बंदी घालण्यात आली होती. 1980 मध्ये पंतप्रधान झाल्यानंतर इंदिरा गांधी यांनी ही बंदी उठवली.

1992 ते 1995 मध्ये भारत रत्न यांच्या वैधतेवर प्रश्न उपस्थित करण्यात आले होते.याबाबत न्यायालयात याचिका दाखल करण्यात आली होती. ज्यामुळे 92 ते 95 पर्यंत भारतरत्न देण्यात आला नाही. सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्णयानंतर पुन्हा भारतरत्न पुरस्काराची सुरुवात झाली.तर बघुयात आता पर्यंत कोणाला आणि कधी या पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले...

       👉🎯🎯भारतरत्न पुरस्काराने सन्मानित व्यक्ती.....🎯🎯

1. 1954 - डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन (देशाचे दूसरे राष्ट्रपती), जन्म:- 5 सप्टेंबर 1888, मृत्यू:- 17 एप्रिल 1975 .

2. 1954 - चक्रवर्ती राजगोपालाचारी (स्वतंत्रता संग्राम सेनानी, अंतिम गवर्नर जनरल). जन्म:- 10 डिसेंबर 1878,  मृत्यू:-  25 डिसेंबर 1972 

3. 1954 - डॉ. चन्द्रशेखर वेंकट रमन (नोबेल पुरस्कार विजेता, भौतिकशास्त्री) जन्म:- 7 नोव्हेंबर 1888, मृत्यू:- 21नोव्हेंबर  1970 

4. 1955 - डॉ. भगवान दास (स्वतंत्रता संग्राम सेनानी, लेखक) जन्म: 12 जानेवारी 1869, मृत्यू: 18 सप्टेंबर 1958 

5. 1955 - सर डॉ. मौक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या (सिविल इंजीनियर, मैसूर चे दीवान), जन्म: 15 सप्टेंबर 1861, मृत्यू: 14 अप्रैल 1962 

6. 1955 -  पं. जवाहरलाल नेहरू (पहिले पंतप्रधान, लेखक, स्वतंत्रता सेनानी) जन्म: 14 नोव्हेंबर1889, मृत्यू: 27 मे 1964 

7. 1957 - गोविंद वल्लभ पंत (स्वतंत्रता सेनानी, उप्र चे पहिले मुख्यमंत्री, देशाचे दूसरे गृहमंत्री) जन्म 10 सप्टेंबर 1857, मृत्यू 7 मार्च 1961 

8. 1957 - डॉ. धोंडो केशव कर्वे (शिक्षक आणि समाज सुधारक) जन्म 18 एप्रिल 1887, मृत्यू 9 नोवेंबर 1962) 

9.1958 - डॉ. बिधान चन्द्र राय (चिकित्सक आणि पश्चिम बंगाल चे मुख्यमंत्री) जन्म:1 जुलै 1882, मृत्यू 1 जुलै 1962 

10. 1961- पुरुषोत्तम दास टंडन (स्वतंत्रता संग्राम सेनानी आणि शिक्षक) जन्म 1 ऑगस्ट 1882, मृत्यू 1 जुलै 1962 

11. 1961 -  डॉ. राजेन्द्र प्रसाद (प्रथम राष्ट्रपति, स्वतंत्रता सेनानी, विधिवेत्ता) जन्म 3 डिसेंबर 1884, मृत्यू 28 फेब्रुवारी 1963 

12. 1963 - डॉ. जाकिर हुसैन (देशाचे तिसरे राष्ट्रपती) जन्म 8 फेब्रुवारी 1897, मृत्यू 3 मे 1969 

13. 1963 - डॉ. पांडुरंग वामन काणे (भारतीय विद्या आणि संस्कृत चे विद्वान) जन्म 1880, मृत्यू 1972 

14.1966 - लाल बहादुर शास्त्री (देशाचे तिसरे पंतप्रधान, स्वतंत्रता सेनानी) मरणोपरान्त, जन्म 2 ऑक्टोबर 1904, मृत्यू 11 जानेवारी 1966 

15.1971 - इंदिरा गांधी (देशाचे चौथे पंतप्रधान) जन्म 19 नोव्हेंबर 1917, मृत्यू 31 अक्टूबर 1984 

16. 1975 - वराहगिरी वेंकट गिरी (देशाचे चौथे राष्ट्रपती, श्रमिक संघवादी), जन्म 10 ऑगस्ट 1894, मृत्यू 23 जून 1980 

17. 1976 - के. कामराज (स्वतंत्रता सेनानी, मुख्यमंत्री मद्रास), मरणोपरान्त, जन्म 15 जुलै 1903,‍ मृत्यू 1975 

18. 1980 - मदर टेरेसा (नोबेल पुरस्कार विजेत्या, कैथोलिक नन, मिशनरीज़ संस्थापक) जन्म 26 ऑगस्ट 1910, मृत्यू 5 सप्टेंबर 1997 

19. 1983 - आचार्य विनोबा भावे (स्वतंत्रता संग्राम सेनानी, समाज सुधारक), मरणोपरान्त, जन्म 11 सप्टेंबर 1895, मृत्यू 15 नोव्हेंबर 1962 

20. 1987 - खान अब्दुल गफ्फार खान (स्वतंत्रता सेनानी, प्रथम अभारतीय) जन्म 20 जानेवारी 1890, मृत्यू 1988 

21. 1988 - मरुदुर गोपाला रामचन्दम (अभिनेता, तमिळनाडू चे मुख्यमंत्री), मरणोपरान्त, जन्म 17 जानेवारी 1917, मृत्यू 24 डिसेंबर 1987 

22.1990- डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर (भारतीय संविधानाचे शिल्पकार, राज‍नीतिज्ञ, अर्थशास्त्री) मरणोपरान्त, जन्म 14 एप्रिल 1891, मृत्यू 6 डिसेंबर 1956 

23.1990 - नेल्सन मंडला (नोबेल पुरस्कार विजेता, रंगभेद विरोधी आंदोलनाचे नेतृत्व ) जन्म 18 जुलै 1918, मृत्यू 5 डिसेंबर 2013 

24.1991 -  राजीव गांधी (देशाचे सातवे पंतप्रधान) मरणोपरान्त, जन्म 20 ऑगस्ट 1944, मृत्यू 21 मे 1991 

25.1991 -  सरदार वल्लभभाई पटेल (देशाचे पहिले गृहमंत्री, स्वतंत्रता संग्राम सेनानी), मरणोपरान्त, जन्म 31 ऑक्टोबर 1875, मृत्यू 15 डिसेंबर 1950 

26.1991 - मोरारजीभाई देसाई (देशाचे पाचवे पंतप्रधान, स्वतंत्रता सेनानी) जन्म 29 फेब्रुवारी 1896, मृत्यू 10 एप्रिल 1995 

27.1992 - मौलाना अबुल कलाम आजाद (देशाचे पहिले शिक्षणमंत्री, स्वतंत्रता सेनानी) मरणोपरान्त, जन्म 11 नोव्हेंबर 1888, मृत्यू 22 फेब्रुवारी 1958 

28.1992 - जहांगीर रतनजी दादाभाई टाटा (जेआरडी टाटा), (देशाचे प्रख्यात उद्योगपती) मरणोपरान्त, जन्म 29 जुलै 1904, मृत्यू 29. नोव्हेंबर 1993 

29. 1992 - सत्यजीत रे (चित्रपट निर्माते, निर्देशक) जन्म 2 मे 1921, मृत्यू 23 एप्रिल 1992 

30.1997-  एपीजे अब्दुल कलाम (देशाचे 11 वे राष्ट्रपती, वैज्ञानिक) जन्म 15 ऑक्टोबर 1931 मृत्यू 27 जुलै 2015

31.1997 - गुलजारीलाल नंदा (दोन वेळेस काळजीवाहू पंतप्रधान, स्वतंत्रता सेनानी) जन्म 4 जुलै 1897, मृत्यू 15 जानेवारी 1998 

32.1997 - अरुणा आसिफ अली (स्वतंत्रता संग्राम सेनानी), मरणोपरान्त, जन्म 16 जुलै 1909, मृत्यू 29 जुलै 1996 

33.1998 - एमएस सुब्बालक्ष्मी (शास्त्रीय संगीत गायिका) जन्म 16 सप्टेंबर 1916, मृत्यू 11 डिसेंबर 2004 

34. 1998 - सी. सुब्रमण्यम (स्वतंत्रता संग्राम सेनानी, कृषि मंत्री), जन्म 30 जानेवारी 1910, मृत्यू 7 नोव्हेंबर 2000 

35. 1998- जयप्रकाश नारायण (स्वतंत्रता सेनानी, राजनीतिज्ञ), मरणोपरान्त, जन्म 11 ऑक्टोबर 1902, मृत्यू 8 ऑक्टोबर 1979 

36. 1999 - पंडित रविशंकर (सितार वादक) जन्म 7 एप्रिल 1920, मृत्यू 11 डिसेंबर 2012 

37. 1999 - अमर्त्य सेन (नोबेल पुरस्कार विजेता, अर्थशास्त्री), जन्म 3 नोव्हेंबर 1933

38. 1999 - गोपीनाथ बोरदोलोई (स्वतंत्रता सेनानी, आसामचे मुख्यमंत्री), मरणोपरान्त, जन्म 1890, मृत्यू 1950 

39. 2001 - लता मंगेशकर (पार्श्व गायिका), जन्म 28 सप्टेंबर 1929 

40. 2001 - उस्ताद बिस्मिल्ला खां (शहनाई वादक) जन्म 21 मार्च 1916, मृत्यू 21 ऑगस्ट 2006 

41. 2008 - पंडित भीमसेन जोशी (शास्त्रीय गायक) जन्म 4 फेब्रुवारी 1922, मृत्यू 24 जानेवारी 2011 

42. 2014 - सचिन तेंडुलकर (भारतीय क्रिकेटर), जन्म 24 एप्रिल 1973 

43. 2014-  सीएनआर राव (प्रसिद्ध वैज्ञानिक व केमेस्ट्री चे विशेषज्ञ ) , जन्म 30 जून 1934

44. 2015 -  अटल बिहारी वाजपेयी ( माजी पंतप्रधान, राजनेता),  जन्म 25 डिसेंबर 1924 मृत्यू 16 ऑगस्ट 2018

45. 2015 -  पं. मदनमोहन मालवीय ( शिक्षण तज्ञ, समाज सुधारक), जन्म, 25 दिसंबर 1861 मृत्यू 12 नोव्हेंबर 1946

46. 2019-  प्रणब मुखर्जी (राजनेता, पूर्व राष्ट्रपति)
जन्म. 11 डिसेंबर 1935 मृत्यू:

47. 2019-  नानाजी देशमुख (समाजसेवी)
जन्म: 11 ऑक्टोबर 1916 मृत्यू: 27 फेब्रुवारी 2010

48. 2019 -  भूपेन हजारिका (गीतकार, संगीतकार, कवि)
जन्म: 8 सप्टेंबर 1926 मृत्यू: 5 नोव्हेंबर 2011